Hier vind je de antwoorden van de oefeningen van hoofdstuk 1 tot en met hoofdstuk 7. Probeer ze eerst zelf te maken en controleer daarna pas of je ze goed gemaakt hebt.
Hoofdstuk 1
6. Ban praktiká = Laten we oefenen
A. Begroetingen en aanspreekvormen
21.00 uur: bon nochi
Vrijdagmiddag: bon tardi
Maandagochtend: bon dia / bon siman
07.30 uur: mòru / bon dia
Hoe vraag je aan onderstaande mensen hoe het gaat?
Kon ta (bai), señora? / Kon ta bai (ku) señora?
Kon ta (bai)? / Ki tin? / Kon kos? / Tur kos ta bon?
Kon ta (bai ku) mener?
B. Kies uit de volgende persoonlijke voornaamwoorden
- Nos, boso
- (A)bo, (a)mi
- Nan, nan
- E, e
C. Schrijf achter het land de bijbehorende nationaliteit op
Spaña – spañó
Portugal – portugues
Merka – merikano
Alemania – aleman
D. Welke nationaliteit hebben onderstaande mensen?
E ta italiano
Nan ta hulandes
Nan ta arubiano / rubiano / arubano
E ta chines
E. Hoofdrekenen in het Papiaments
Diesshete
Diesocho
Sinku
Diestres
Diesocho
F. Maak onderstaande zinnen compleet
Tin
Kon
Por
Biba
Ta
Kuantu
G. Vul het juiste bezittelijk voornaamwoord in
Su
Nos
Mener su / Señora su
Bo
Nan
Di dje
H. Vertaal de volgende zinnen
1. Nan ta kome
2. Boso ta bebe (Bosnan ta bebe)
3. Nos ta siña papiamentu
4. Esaki ta mi kolega
5. E ta di Peru, pero e ta biba na Chile
Hoofdstuk 2
Hier vind je de antwoorden van de oefeningen in hoofdstuk 2.
6. Ban praktiká = Laten we oefenen
A. Vul de juiste werkwoorden in. (Meerdere antwoorden mogelijk)
1. Ta bebe
2. Ta kushiná
3. Ta studia
4. Ta paga
5. Ta lesa
6. Ta pinta / tin
7. Ta landa / ta
8. Ta toka / tin
9. Ta
10. Ta bai
B. Maak ontkennend
1. Nos no ta bai Sorobon
2. E no por kore baiskel.
3. Boso no ta bai kas.
4. Mi no ta sali ku mi amigu.
5. E taksista no por kushiná.
6. Nan no ta gusta toka guitara.
C. Schrijf de vraag op die bij het antwoord hoort.
Kon yama bo? / Kon ta bo nòmber? / Kon bo nòmber ta?
Kuantu aña bo tin?
Kiko bo ta studia?
Unda bo ta biba / Unda bo ta studia?
Kua idioma bo ta papia?
Bo ta tra(ha)?
D. Maak een keuze tussen ‘TA’ en ‘TIN’.
1. Ta, ta
2. Ta
3. Ta, tin
4. Ta
5. Ta
6. Tin
7. Ta, ta
8. Tin
9. Ta, tin
10. Tin
E. Maak zinnen zoals in het voorbeeld.
1. Ta nos brel
2. Ta su garoshi
3. Ta mi sèn
4. Ta Jason su pòtlot / Ta su pòtlot
5. Ta nan kachó
6. Ta mama su biña / Ta su biña
Hoofdstuk 3
A. Vertaal naar het Papiaments.
1. Tyler tin un burn-out
2. E ta traha un afsprak ku dòkter
3. Tyler ta kansá tur dia. / Tur dia Tyler ta kansá
4. E dòkter ta puntra kiko e ta sinti
5. E no ta tende bon
6. E mester sosegá
B. Verbind de vragen met de juiste antwoorden.
a. 3
b. 5
c. 4
d. 1
e. 2
C. De dagen van de week.
1. Un siman tin shete dia / Den un siman tin shete dia
2. Djaluna nos ta bisa ‘bon siman’ / Nos ta bisa ‘bon siman’ djaluna
3. Wikènt ta kuminsá djasabra / Djasabra wikènt ta kuminsá
4. Di djaluna te ku djabièrnè / Di djaluna pa djabièrnè
D. Maak zinnen met onderstaande woorden. [Meerdere opties mogelijk]
E dòkter ta bisti hanskun pa saminá e pashènt
Mi tin hopi doló di kabes
E tin bon beis tur dia
E señora ta kere ku e tin Chikungunya
Djaweps bo mester bai dentista
E mener no ta riku
Mi tin un tas blou
Mi mester fula bo pòls
Kiko bo ta sinti?
Hoofdstuk 4
A. Vul het juiste lichaamsdeel in.
Teen = Tenchi / Dede di pia
Voet + Been = Pia
B. Geef aan of onderstaande beweringen correct of incorrect zijn.
1. Korekto
2. Inkorekto
3. Korekto
4. Inkorekto / Korekto
5. Inkorekto
6. Korekto
C. Maak de zinnen compleet.
1. Pia(nan)
2. Djente
3. Man(nan)
4. Enkel, pia, man etc. TA hinchá
5. Garganta
6. Nanishi
Hoofdstuk 5
A. Verbind de tijdstippen met elkaar.
10:00 PM – Dies or
09:15 AM – Kuartu pasá di nuebe
05:00 PM – Sink’or di atardi
11:45 AM – Kuartu pa diesdos
02:30 PM – Mitar di tres
05:00 AM – Sink’or di mainta
B. Schrijf de vertaling op.
Herida – Wond
Kura – Genezen
Sera – Sluiten, dichtgaan
Sanger – Bloed
Remedi – Medicijn
Botika – Apotheek
C. Maak zinnen.
E herida no a sera ainda – De wond is nog niet dicht
E tin sanger den su sushi
Bo por bai e botika na warda – Je kunt naar de apotheek die ‘dienst heeft’
Mi ta tuma mi remedinan na botika – Ik haal de medicijnen bij de apotheek. Tuma = Halen, (aan)nemen
D. Verbind de volgende uitdrukkingen over pijn met elkaar.
1. Mi tin doló di garganta.
2. Su kurpa ta hasi due.
3. Mi no ta sinti mi bon.
4. Nos ta ferkout.
5. Bo tin grip.
6. E herida ta basha sanger.
E. Zet onderstaande zinnen in de volgorde van ‘altijd’ naar ‘nooit’.
Marita ta studia semper.
Rileyson ta studia kasi semper.
Frensel ta studia tin bia.
Karina no ta studia kasi nunka.
Jason no ta studia nunka.
Hoofdstuk 6
A. Maak de zinnen compleet.
1. Nan tabatin Chikungunya
2. E señora tabatin kanser
3. Ántes e hòspital akí tabata funshoná mihó
4. Unda bo tabata?
5. Mi tabata den supermarket
6. Kenrick no tabatin soño, p’esei el a bai lesa den sala = Kenrick ‘had geen slaap’, daarom ging hij in de woonkamer lezen
B. Maak onderstaande zinnen compleet.
1. A
2. Tabata (= ik werkte in een laboratorium) / A (= ik heb in een laboratorium gewerkt)
3. A
4. A
5. A
6. Tabata
7. Tabata
8. Tabata, A (Vroeger waren jullie goede werknemers, nu zijn jullie lui geworden.)
C. Pa lesa.
Een persoon met dementie
Een persoon met dementie verandert. Familie en vrienden moeten zich aanpassen en dit accepteren. Enkele adviezen:
1. Aansluiting
Zoek aansluiting bij de wereld van de persoon met dementie. Het is belangrijk om je te verbinden met de persoon en zijn gedachten. Iemand met dementie weet niet altijd [letterlijk: niet alle keren] wat zijn identiteit is of was.
2. Routine
Iemand met dementie kan niet meer vertrouwen op zijn eigen geheugen. Dagelijkse structuur helpt: vaste tijden om wakker te worden, douchen, ontbijten, middageten etc.
3. Pauze nemen
Hersenen die niet optimaal werken, werken meestal overtime. Ze verbruiken veel energie. Daarom is het belangrijk om niet te veel activiteiten in te plannen op een dag. Creër momenten om uit te rusten.
4. Tijd
Hang een kalender op zodat de persoon met dementie de datum en de dagen van de week kan zien. Een grote klok (/ horloge) is ook raadzaam. Stimuleer de persoon om de kalender en de klok te gebruiken gedurende de dag.
5. Regelmatige beweging
Adviseer de persoon met dementie om ongeveer 30 minuten per dag te bewegen. Hij kan dansen, lopen, zwemmen, in de tuin werken etc.
6. Informeer de familie en vrienden
Het is belangrijk dat de familie begrijpt wat dementie is. Ze moeten geduld hebben wanneer de persoon hetzelfde herhaalt of zich vreemd gedraagt.
Hoofdstuk 7
A. Maak de zinnen naar eigen inzicht af.
1. E fisioterapista a bisa e pashènt pa hasi mas ehersisio
2. E hòspital tabatin dos sala di espera (=wachtkamer)
3. Na e kas di kuido akí tin hopi zùster
4. Ròi no ta desayuná nunka i abo ta desayuná tur dia
5. Sin resèpt bo no por tuma remedi
6. Tessa ta kuminsá traha 7 or i Lisa ta liber awe
7. E famia ta bishitá e pashent
8. Ta lat kaba, mihó nos bai kas (Het is al laat, beter gaan we naar huis.
B. Vertaal onderstaande zinnen.
1. Ik lijd aan astma
2. Ik voel mijn benen/voeten niet
3. Ik ga je onderzoeken
4. Leg het me nog een keer uit
5. Wat is er gebeurd?
6. Wat denk je dat het is?
7. Heb je medicijnen laten maken? / Heb je medicijnen opgehaald?
8. Ik kan het niet vinden
9. Hij/zij wordt snel ziek
10. Hij/zij was zwakker
11. De pijn gaat en het komt. (intermitterend)
12. God zegene je. (Dit wordt gebruikt wanneer men jou dankbaar is.)
C. Vul het juiste voorzetsel in.
1. ku / pa
2. na
3. ku
4. pa
5. riba
6. bou di
7. for di
8. ku
9. na / den
10. riba
D. Pa lesa.
Toro onze hond is gisteren ziek geworden. Hij gaf over en wilde niet eten. We waren erg bezorgd. Vanochtend vroeg hebben Rosa en ik hebben hem naar de dierenarts gebracht. Toen we aankwamen, waren er veel mensen aan het wachten op de dierenarts. Toro was in de kooi, maar je kon zien dat hij het niet leuk vond. We moesten een uur wachten! Eindelijk kon de dierenarts hem onderzoeken. De dierenarts praatte met Toro. “Toro, open je bek”. “Toro, til je pootje op.”
Hij zei dat Toro een infectie had aan zijn maag. We hebben antibiotica gekregen voor hem. Zodra we thuis waren, hebben we hem de antibiotica gegeven. We hopen dat hij snel herstelt!