Defensa di Papiamentu

defense di papiamentu

 

“Papiamentu ta un dialekto.”

“Papiamentu no tin gramátika.”

“Papiamentu no tin sufisiente palabra.”

Ta kos ku hende sa bisa bo? Bo no sa ki pa kontestá nan? Awèl, den e artíkulo akí, skirbí pa Dr. Frank Martinus Arion, bo ta lesa kiko bo por bisa i kon pa defendé bo idioma.

 

Defensa di Papiamentu

Shete kontesta simpel pa defendé bo idioma den e promé atakenan

1. Papiamentu ta un dialekto?

Nò. Papiamentu ta un idioma riba su mes.

2. Kiko ta un dialekto antó?

Un dialekto ta originá for di un otro idioma i ta interintelegibel ku e idioma ei. Papiadó di esun ta komprondé papiadó di e otro. Ora esei no ta e kaso mas, e dialektonan ta bira idioma riba nan mes. Esei ta e kaso ku idiomanan ku a sali for di latin manera italiano, franses, portugues, spañó etc. Nan ta idiomanan riba nan mes, pasobra papiadó di esun no por komprondé papiadó di e otro.
Niun papiadó di un idioma romano no por komprondé papiamentu sin mas. I visevèrsa tampoko.

3. Di unda papiamentu a sali antó?

Papiamentu ta un variante afro-portugues di un idioma ku a nase na kosta di Afrika wèst den siglonan 15 i 16, mediante e kontakto ku idiomanan afrikano ku portugues. Su struktura ta di idiomanan kwa di Afrika wèst i su vokabulario portugues. Ainda nan ta papi’é na Kabo Verde ku Guinea-Bissau. Habitantenan di e lugánan akí ta komprondé nos papiamentu meskos ku nos ta komprondé di nan. Ke men ku papiamentu ta un idioma ku kasi 1 mion di hende ta papia.
Nos lenga a bin ku katibunan for di Afrika banda di 1640. Na Kòrsou el a haña influensia den su vokabulario di hulandes ku spañó.

4. Papiamentu su vokabulario ta bastante grandi?

Un idioma tin mes tantu palabra ku su habitantenan ke pa e tin òf ku nan tin mester. Hebreo por ehèmpel tabata ántes un idioma di beibel meskos ku árabe tabata idioma di Koran. Awor nan vokabulario ta kubri tur siensia moderno. Asina ta konta pa idiomanan di India, China, Islandia, Malta etc. Chikitu ku grandi no ta determinante pa esfuerso intelektual. Na aña 1970 Islandia tabatin 230.000 habitante i dos universidat. Awor e tin 290.000 i seis universidat!

5. Papiamentu ta un idioma chikí. Kuantu tempu e por sigui eksistí?

Un idioma no por eksistí di su mes. Ta su papiadónan ta disidí ku nan ke sigui papi’é òf nò. Di e seis mil idiomanan ku tin na mundu gran parti lo stòp di eksistí denter di shen aña, pasobra nan papiadónan no t’ei mas òf no ke papia e idioma mas. Pero ta asina tambe ku UNESCO ta konsiderá ku un idioma ku tin mas di 100.000 papiadó tin probabilidat grandi di keda eksistí. Den Antia so kaba papiamentu ta kumpli ku e kondishon akí. Kòrda ku pone e mion i piku di Kabo Verde ku Guinea-Bissau aserka!

6. No ta mas fásil dera tur idioma chikí i papia un idioma grandi so rònt mundu?

Tur idioma grandi por disparsé. E último ehèmpel ta latin. Ora diferente pueblo a hasié nan idioma, nan a kambi’é di tal manera ku e diferente dialektonan a bira idioma riba nan mes. Asina por pasa i ta pasando ku idiomanan grandi manera ingles, spañó ku franses. Di otro banda mester kòrda ku niun idioma no a nase grandi. Ta idioma di un region chikitu ta bira idioma di henter un pais. Un ehèmpel klásiko ta latin. Un ehèmpel resiente ta ingles: un idioma, papiá na un isla relativamente chikitu na Europa, ku den algun shen aña a bira konosí rònt mundu.

Kontra atake:

7. Papiamentu ta un idioma a) transparente, b) ekonómiko i c) demokrátiko.

a) E no ta usa spesifikashon pa asuntunan ku ta úniko.
Solo. E solo
Beibel. E beibel.

b) E no ta usa plural ora un sustantivo ta sigui un palabra ku ta indiká plural: un kas, dos kas.
Dos kasnan.

c) E no ta hasi mashá distinshon entre género maskulino òf feminino.


E mihó manera pa efektuá bo kontra atake mas leu ta ku e piesa di Doble R: Papiamentu, esta dushi lenga


Outor: Dr. Frank Martinus Arion

Publiká pa Kolegio Erasmo, Edukashon Fundamental i SKAIH (Skol Avansá Integrá Humanista). Lamentablemente nos no sa di ki aña e teksto ta, si abo tin e informashon akí por fabor tuma kontakto ku nos!